Gdzie jest czytelnik?

Tytuł: Gdzie jest czytelnik?
Autor: Łukasz Gołębiewski
Wydawca: Biblioteka Analiz
Udostępnienie: Sztukater
ISBN: 978-83-62948-67-3

Tegoroczne doniesienia Biblioteki Narodowej, informujące o stanie czytelnictwa w Polsce, wielu z nas zmroziły krew w żyłach. Niemal natychmiast wielkie portale, księgarnie, biblioteki, ale także osoby prywatne rozpoczęły akcje mające na celu promocję kultury czytania. Łukasz Gołębiowski w swojej książce postawił na rzeczową analizę sytuacji i próbę wyciągnięcia wniosków na przyszłość, mających posłużyć bardziej świadomemu oddziaływania na potencjalnego czytelnika, który do tej pory z książkami był na bakier.

Gołębiowski nie próbuje uniknąć mówienia o zjawisku dziś najpopularniejszym – życiu on-line. Nie sposób ukryć, że to ono dominuje, że Polacy czytają dużo, bardzo dużo – nie są to jednak książki, a witryny przeglądane w Internecie. Autor zastanawia się jak wykorzystać zmieniająca się rzeczywistość na korzyść książki właśnie.  Jego racjonalne podejście pomaga przyzwyczaić się do nowego myślenia o czytaniu i nowym miejscu książki w świadomości Polaków.

Żyjemy w czasach przełomu, pokolenie wychowanych na książkach wciąż jest statystycznie dość duże, by dawać złudzenie, że świat wciąż jest normalny. Ale to złudzenie. Nowe pokolenie, zwane Born Digital, dorastało przed monitorem. Ma inne potrzeby i skutecznie je forsuje(…).[1]

Autor przypomina o tym, co dziś stanowi jedną z najważniejszych cech cywilizacyjnych: życie w ciągłym pośpiechu, pragnienie natychmiastowości, przyzwyczajenie do kultury instant, dostępnej zawsze i o każdej porze. Młode pokolenie Polaków nie umie już czekać. Do wszystkiego ma dostęp on-line, zwolnione jest więc niejako z pracowitości i cierpliwości. Żąda darmowości i łatwości dostępu. 

Co ciekawe, autor podkreśla, że fakt dostępności wszystkich informacji, wcale nie sprawia, że stajemy się mądrzejsi, bowiem w natłoku informacji, którymi jesteśmy bombardowani, zatraciliśmy umiejętność czytania uważnego i analizowania informacji. Czytamy tak jak żyjemy – masowo, bezrefleksyjnie, bez filtrowania wiadomości.
Rzeczą, która mnie zatrwożyła, a o której wspomina Gołębiowski jest niewielki odsetek kontaktu z lekturą osób z wykształceniem wyższym. Jak to o nas świadczy? Zdobywamy tytuł i przestajemy się rozwijać. Lektura tej ksiązki skłoniła mnie do zastanawianie nad ogólnym stanem czytelnictwa w Polsce, ale też nad stanem mojego czytelnictwa. Czytam bardzo dużo, ale czy efektywnie? Czy analizuję, czy rozważam, czy może czytam pobieżnie, byle jak najwięcej i jak najszybciej? Czy swoją bezmyślną postawą wzbogacam odsetek ludzi dających się ponieść natłokowi informacji?

Ważnym tematem podjętym przez  autora jest nowoczesna kultura 2.0, w której to głoszony jest kult autora. Dziś, co bardzo wyraźnie widać, każdy może zostać autorem. Nie liczy się ani to czy posiada się talent, ani nawet to czy ma się o czym powiedzieć. Najważniejszy jest sam proces tworzenia. Każdy chce być autorem, niewielu chce być odbiorcami. Stąd przy coraz bardziej masowej produkcji książek mniej lub bardziej wartościowych, coraz niższy odsetek ludzi czytających.

Gołębiewski nie podaje informacji wyssanych z palca. Jego notabene dość krótka publikacja, obfituje w rzetelne przypisy, miarodajne i sprawdzalne. Autor wielokrotnie odsyła do innych wydań poświęconych analizowanemu tematowi, dzięki czemu jego tekst jawi się jako doskonale przygotowany, podparty sporym materiałem źródłowym. Niestety, namolne wręcz odwoływanie się do innych tekstów kultury sprawia, że nie sposób skupić się na omawianym problemie – średnio co dwa zdania czytelnik musi zerknąć do przypisu, przez co już po kilku chwilach główny wątek rozważań rozmywa się. Nie sprawdza się także czytanie przypisów po każdym rozdziale. Wszystko wybija z rytmu.

Nie warto się jednak tym zrażać, bowiem książka ta porusza naprawdę ważkie problemy, które z pewnością leżą na sercu czytelnikowi zaangażowanemu, pragnącemu wpływać na jakość czytelnictwa w Polsce, poprzez indywidualne świadectwo lektury, ale też wszelkiego rodzaju akcje promujące książkę, jako produkt [tak, produkt] wartościowy. 

Analiza Gołębiowskiego jest niezwykle smutna, a miejscami także i zatrważająca. Choć zdarzają się w niej przebłyski optymizmu, tak naprawdę wizja czytelnika nastawionego na lekturę od czasu do czasu, pobieżnego, żądającego darmowego dostępu do dóbr kultury przeraża. Pośpiech XXI wieku nie sprzyja kilkugodzinnemu skupieniu się na lekturze. Coraz trudniej oderwać nam się od trosk codzienności, włączyć tryb offline i poddać się lekturze.

Trzeba o to walczyć. Książka Gdzie jest czytelnik? otwiera oczy na mnogość problemów, przed którymi dziś stajemy. Warto się z nimi zapoznać.

Serdecznie polecam.

---

[1] Łukasz Gołębiowski, Gdzie jest czytelnik?, Biblioteka Analiz, Warszawa 2012, s. 19.

5, czytanie, książka, lektura, Sztukater